Title

  • 2013-04-12
    Konkurs historyczny 2013

    Konkurs historyczny dla młodzieży litewskiej i polskiej

    (Wilno – Białystok – Warszawa)

    w 2013 roku

    REGULAMIN

    I. Organizatorzy konkursu

    • Fundacja Wiedza i Praktyka

    • Wydawnictwo Wiedza i Praktyka

    • Centrum Polonistyczne Uniwersytetu Wileńskiego

    • Ministerstwo Oświaty i Nauki Litwy

    II. Patronat Honorowy

    Prof. dr Tomas Venclova, Uniwersytet Yale w USA

    Prof. dr Alfredas Bumblauskas, Uniwersytet Wileński

    Minister Edukacji i Nauki Litwy, prof. dr Dainius Pavalkis

    Rektor Uniwersytetu w Białymstoku, prof. dr hab. Leonard Etel

    III. Patronat Naukowy

    • Wydział Filologiczny Uniwersytetu Wileńskiego

    • Instytut Historii Litwy w Wilnie

    • Instytut Historii i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Białymstoku

    III. Cele konkursu

    • Kształtowanie świadomości narodowej młodzieży na podstawie tradycji i wiedzy.

    • Ukazywanie, że doświadczenia historyczne narodów wpływają na mentalność kolejnych pokoleń i są podstawą ich własnego systemu wartości społecznych.

    • Propagowanie postawy nacechowanej tolerancją i otwartością na różne opinie i doświadczenia.

    • Zachęcenie młodzieży do podjęcia samodzielnych poszukiwań badawczych.

    IV. Temat konkursu

    Temat główny konkursu brzmi:

    Litwini, Polacy i ich sąsiedzi – droga od przeszłości ku przyszłości

    Tematy szczegółowe (do wyboru):

    1. Obraz Polaków w świadomości Litwinów; obraz Litwinów w świadomości Polaków.

    2. Pochodzenie z rodziny mieszanej – bagaż cenny czy tylko kłopotliwy?

    3. Moi sąsiedzi, przedstawiciele różnych narodowości.

    4. Wspólne dzieje Litwy i Polski w pamięci Litwinów i Polaków.

    5. Przyszłość stosunków polsko-litewskich zależy też od Ciebie.

    V. Zasady konkursu

    1. Konkurs jest skierowany do uczniów szkół średnich i gimnazjów na Litwie oraz do uczniów liceów i gimnazjów w Polsce, w regionach graniczących z Litwą, z polskim, rosyjskim i białoruskim językiem nauczania. Ze względu na różnice w systemach oświaty obu państw przyjmujemy, że uczestnikami konkursu mogą być uczniowie czterech kolejnych klas szkolnych poprzedzających maturę.

    2. W konkursie można brać udział indywidualnie lub w zespołach uczniowskich (do 4 osób).

    3. Nie ogranicza się liczby prac nadesłanych przez jednego autora.

    4. Praca musi być przygotowana samodzielnie przez uczestnika/uczestników konkursu. Dopuszczalna, a nawet zalecana jest opieka naukowa nad pracą, sprawowana przez nauczyciela (np. sprecyzowanie tematu, wskazanie bibliografii).

    5. Nie można zgłaszać prac nagrodzonych wcześniej w innych konkursach. Zgłoszone prace nie mogą być nigdzie opublikowane przed rozstrzygnięciem konkursu.

    6. Pracy konkursowej towarzyszyć musi formularz zgłoszeniowy wypełniony prawidłowo i czytelnie. W przypadku prac zespołowych każdy ze współautorów musi wypełnić osobny formularz zgłoszeniowy.

    7. Przysłane prace nie będą zwracane autorom.

    8. Uczestnicy, których prace zostaną zakwalifikowane do ostatniego etapu, otrzymają certyfikat udziału w konkursie.

    9. Uczestnicy konkursu nieodpłatnie przenoszą na organizatorów prawa autorskie (niewyłączne) majątkowe do prac konkursowych i załączonych fotografii, co upoważnia organizatorów do ich publikowania w całości lub części, wykorzystywania w kontekście upowszechniania informacji o konkursie i jego efektach na portalach i wystawach organizatorów i ich partnerów, w publikacjach i działaniach promocyjnych, z wykorzystaniem wszelkich nośników i mediów.

    VI. Forma pracy

    1. Praca może być napisana w języku polskim, litewskim, białoruskim lub rosyjskim.

    2. Dopuszczamy dowolną formę pracy, np. esej, rozprawa, reportaż, wspomnienie. Objętość pracy: 6-10 stron formatu A-4 (czcionka 12 pkt.).

    3. Praca może zawierać ilustracje, choć nie jest to konieczne. Wszystkie ilustracje (fotografie, dokumenty) powinny mieć postać skanu lub kserokopii, ewentualnie pliku w formacie pdf.

    4. Praca powinna zawierać bibliografię, tj. dane o wykorzystanych źródłach i opracowaniach historycznych.

    5. Prosimy o prace w wersji elektronicznej, z wydrukiem. Przyjmujemy także prace w wersji papierowej.

    Prace uczniów szkół z terenu Litwy wraz z wypełnionym formularzem (do pobrania ze strony internetowej Centrum Polonistycznego Uniwersytetu Wileńskiego) prosimy przesyłać na adres: Vilniaus universiteto Polonistikos centras, Universiteto g. 5, 01-153 Vilnius, a prace w wersji elektronicznej na adres polkatedra@flf.vu.lt . Prace uczniów szkół z Polski prosimy przesyłać na adres: Fundacja Wiedza i Praktyka, ul. Łotewska 9A, 03-918 Warszawa, a w formie elektronicznej na adres: wolejnik@wip.pl.

    VII. Jury konkursu

    1. Skład Jury:

    • prof. dr hab. Algis Kaleda (przewodniczący) – kierownik Centrum Polonistycznego Uniwersytetu Wileńskiego, Instytut Literatury Litewskiej i Folkloru

    • prof. dr Rimantas Miknys – dyrektor Instytutu Historii Litwy

    • doc. dr Mirosław Dawlewicz – Centrum Polonistyczne Uniwersytetu Wileńskiego

    • dr Irena Fedorowicz – Centrum Polonistyczne Uniwersytetu Wileńskiego

    • dr Teresa Dalecka – Centrum Polonistyczne Uniwersytetu Wileńskiego

    • doc. dr Jelena Brazauskienė – Katedra Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu Wileńskiego

    • prof. dr hab. Antoni Mironowicz (prace napisane po białorusku) – Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku

    • dr hab. Krystyna Szelągowska – Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku

    • prof. dr hab. Jerzy Urwanowicz – Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku

    • prof. dr hab. Krzysztof Buchowski – Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku

    • prof. dr hab. Wojciech Łukowski – Instytut Nauk Politycznych Wydziału Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego

    2. Jury będzie oceniało prace według następujących kryteriów:

    • Historyczny charakter pracy, czyli odtworzenie cząstki przeszłości. Zadanie to można zrealizować poprzez wykorzystanie źródeł historycznych.

    • Samodzielność (oryginalność) konstrukcji pracy, która powstała na podstawie własnych przemyśleń.

    • Umiejętność znalezienia lub „wytworzenia” (ankieta, wywiad, samodzielnie wykonane zdjęcia, film itd.) źródeł potrzebnych do analizy tematu. Konieczne jest zamieszczenie w pracy wykazu źródeł.

    • Zebranie bibliografii do danego tematu. Oprócz źródeł w pisaniu pracy zapewne będą pomocne inne dodatkowe materiały zawarte w podręcznikach, pracach naukowych i popularnonaukowych, przewodnikach, słownikach. Wszelkie dane (informacje, poglądy, opinie, tezy oraz cytaty) zapożyczone z cudzych prac powinny być opatrzone przypisem, a wykorzystana książka umieszczona w bibliografii.

    • Umiejętność analizy zebranych źródeł i materiałów. Ocena sposobu stawiania pytań i wyciągania wniosków.

    3. Od werdyktu jury nie przewiduje się odwołania. Opinie jury o poszczególnych pracach nie są udostępniane.

    4. Po zakończeniu prac jury zostanie opublikowana – na stronie internetowej Centrum Polonistycznego Uniwersytetu Wileńskiego – lista laureatów konkursu w układzie alfabetycznym (bez wskazania zajętych miejsc), lista uczniów, których prace zostały zakwalifikowane do ostatniego etapu konkursu, co uprawnia ich do otrzymania certyfikatu, oraz lista laureatów wśród nauczycieli.

    5. Zakończenie konkursu, uroczyste ogłoszenie wyników i wręczenie nagród nastąpi w trakcie Gali Finałowej, która odbędzie się w Wilnie jesienią 2013 roku.

    6. Pełne wyniki konkursu zostaną opublikowane na stronie internetowej Centrum Polonistycznego i Fundacji Wiedza i Praktyka następnego dnia po Gali.

    7. Wszyscy uczestnicy konkursu otrzymają potwierdzenie uczestnictwa w konkursie. Nauczyciele sprawujący opiekę nad uczniami otrzymają dyplomy.

    VIII. Laureaci

    Uczniowie

    1. Najlepsze prace zostaną nagrodzone (I, II i III nagroda) lub wyróżnione. Dopuszcza się możliwość przyznania nagród równorzędnych.

    2. Organizatorzy przewidują dla laureatów konkursu nagrody rzeczowe, które będą zróżnicowane w zależności od uzyskanego wyniku. Nagrody rzeczowe nie będą wymieniane na ekwiwalent pieniężny.

    3. Organizatorzy konkursu ponoszą koszty opodatkowania nagród oraz koszty dojazdu laureatów na Galę Finałową w Wilnie.

    Nauczyciele

    1. Dla 5 nauczycieli, których uczniowie uzyskają najlepsze rezultaty w konkursie przewiduje się nagrodę pieniężną w wysokości 1200 Lt każda.

    2. Organizatorzy konkursu ponoszą koszty opodatkowania nagród oraz koszty dojazdu nauczycieli na Galę Finałową.

    Szkoły

    Szkoły, których uczniowie i nauczyciele uzyskają najlepsze wyniki, zostaną uhonorowane nagrodami rzeczowymi, których rodzaj i liczba są uzależnione od środków pozyskanych od sponsorów przez organizatorów konkursu.

    IX. Terminarz konkursu

    1. Termin nadsyłania prac – 15.06.2013 r.

    2. Termin zakończenia prac jury – 05.09.2013 r.

    3. Termin Gali Finałowej – listopad 2013 r. (dokładny termin będzie ogłoszony na stronie internetowej).

    X . Postanowienia końcowe

    1. Regulamin konkursu jest dostępny w Internecie na stronie http://www.filpol.flf.vu.lt/pl/page/1/1.html

    2. Uczestnictwo w konkursie oznacza akceptację warunków Regulaminu.

    3. Organizator zastrzega sobie prawo wprowadzania zmian w Regulaminie. Z chwilą ich opublikowania na stronie internetowej konkursu stają się one obowiązujące. Organizator zobowiązuje się do niewprowadzania zmian w zakresie kryteriów dopuszczenia prac i zasad ich oceniania.

    4. W sytuacjach nieobjętych niniejszym Regulaminem rozstrzyga organizator konkursu.

    Organizatorzy Konkursu Wilno, styczeń 2013 r.

    Konkurs historyczny dla młodzieży (Wilno – Białystok – Warszawa)

    2013 rok

    Litwini, Polacy i ich sąsiedzi - droga od przeszłości ku przyszłości

    Wprowadzenie

    Konkurs pt. Litwini, Polacy i ich sąsiedzi przeznaczony jest dla młodzieży litewskiej i polskiej na Litwie oraz na tych terenach w Polsce, gdzie istnieją wzajemne kontakty. Ze względu na zróżnicowanie narodowościowe obszaru, na którym konkurs będzie przeprowadzany, temat uwzględnia także, jako kontekst, problematykę społeczności białoruskiej i rosyjskiej.

    Celem konkursu jest sprzyjanie dobrym stosunkom litewsko-polskim przez propagowanie postawy tolerancji i otwartości na różne doświadczenia i opinie. Postawa taka może pozytywnie wpływać na wzajemne stosunki w przyszłości. Obraz stosunków litewsko-polskich widziany oczyma młodzieży ma ponadto, naszym zdaniem, wielką wartość poznawczą.

    W zakresie koegzystencji z mniejszościami narodowymi Litwini i Polacy mają podobne doświadczenia. Różnorodność narodowa stanowiła charakterystyczną cechę Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Od XIV do XVIII wieku wieloetniczność otoczenia była oczywistością dla kolejnych pokoleń. Polacy, Litwini, Białorusini, Żydzi, Tatarzy, Rusini, Ukraińcy mieszkali obok siebie – w zmiennym zarysie granic państwowych – stanowiąc dla siebie nawzajem nie tylko „warunki tła”, ale też tworząc sieć współzależności i oddziaływań.

    Warto zauważyć, że w umowach porządkujących stosunki polityczne wspólnego obszaru parokrotnie pojawiała się nazwa „unia”, z wieńczącą ów proces Unią Lubelską z 1569 roku. Dziś nazwalibyśmy to „projektem” – była to umowa pomiędzy Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem Litewskim regulująca wzajemne relacje.

    Dzisiaj Polska i Litwa też są „w unii”. Tym razem w Unii Europejskiej, która określa sytuację Litwinów i Polaków jako obywateli Europy. Współczesna unia ma charakter polityczny i gospodarczy; na dobrą sprawę jednak nie wiadomo jeszcze, jak mają współistnieć kraje UE jako społeczności i jako kultury. Dotyczy to zwłaszcza „rejonów pogranicza” – w znaczeniu zarówno geograficznym, jak i mentalnym oraz kulturowym.

    Refleksja historyczna jest niezbędna do zrozumienia większości problemów wynikających z różnorodności kulturowej, ale trzeba ją uzupełnić aktualnymi obserwacjami. Gromadząc wiedzę o przeszłości warto zastanowić się nad tym, jak nasze środowisko i my sami odbieramy obecnie naszych sąsiadów reprezentujących różne narodowości. Czy w swych opiniach nie kierujemy się stereotypami? Czym jest dla nas tolerancja? Jak powinien wyrażać się wzajemny szacunek? Na czym polega otwartość?

    Zapraszając uczniów i ich nauczycieli do konkursu pt. Litwini, Polacy i ich sąsiedzi, pragniemy odwołać się do pamięci zbiorowej. Uważamy bowiem, że pamięć ta, przekazywana głównie za pośrednictwem osób z najbliższego otoczenia, jest podstawą tożsamości narodowej i świadomości społecznej. Mamy w związku z tym nadzieję na zainteresowanie młodzieży przeszłością w ujęciu uwzględniającym perspektywę rodzinną. Pragniemy uświadomić uczniom, że historia znana z podręczników zostawiła ślady w ich najbliższym otoczeniu, a poszukiwanie tych śladów może stać się fascynującą przygodą. Sądzimy, że uczniowie, uczestnicząc w konkursie, zrozumieją:

    • jak wiele można zyskać będąc otwartym na inne doświadczenia, kultury i style życia;

    • jak dalece wiedza historyczna może pomóc w rozumieniu współczesności;

    • jak wiele można się nauczyć, podejmując własne poszukiwania i dociekania badawcze.

    Najlepiej zacząć od rozmowy z rodzicami i dziadkami. Zapewne będą mile zaskoczeni i chętnie opowiedzą o swych dawnych przeżyciach. Wiele może dać wspólne oglądanie starych fotografii, zwłaszcza gdy uda się na nich dokładnie rozpoznać postaci i okoliczności. Może się zdarzyć, że uczeń podejmujący decyzję o udziale w konkursie nie znajdzie wsparcia w rodzinie. Taka sytuacja nie powinna stać się powodem rezygnacji z uczestnictwa w naszym przedsięwzięciu. Proponujemy, aby – nie sięgając do podręczników i Internetu – poszukać innych źródeł w swoim otoczeniu, tj. w bibliotece (czasopisma z dawnych lat), w archiwum lub muzeum lokalnym, u miejscowych zbieraczy pamiątek; radzimy przeprowadzić wywiady z osobami, o których wiemy, że znają przeszłość okolicy.

    Samodzielne poznawanie przeszłości wymaga wprowadzenia pojęcia źródła historycznego. Nie dlatego, że nie ufamy pamięci rozmówców, ale dlatego, że przekaz oparty na pamięci sam staje się źródłem, jeśli przybierze postać relacji czy spisanego (nagranego) wspomnienia. Warto jednak wesprzeć pamięć innymi świadectwami, takimi jak dokumenty i fotografie rodzinne, wycinki prasowe, książki, druki ulotne, listy prywatne i urzędowe, rysunki i szkice, przedmioty materialne (drobne pamiątki).

    Badanie pamięci historycznej, nawet splątanej i na pozór pozbawionej ładu, ma głęboki sens, daje bowiem wgląd w to, co dla społeczeństwa jest najważniejsze. Chodzi tu o składniki dziejów istniejące jako wspólne doświadczenie, wzory postępowania, obrazy przyjaciół i wrogów, czyli to, co jest przekazywane z pokolenia na pokolenie. Pragniemy, aby młodzi ludzie na Litwie i w Polsce – zarówno Litwini, jak i Polacy – uświadomili sobie, jak wiele różnych wątków i wzorów kulturowych złożyło się na ich obecne poczucie tożsamości. Chodzi też o to, by żyjąc obecnie na styku wielu kultur umieli dobrze to spożytkować – dla siebie i dla swego kraju.

    Uczniom – a zarazem ich nauczycielom historii i dyrektorom liceów – proponujemy pięć tematów prac pisemnych.

    1. Obraz Polaków w świadomości Litwinów; obraz Litwinów w świadomości Polaków.

    2. Pochodzenie z rodziny mieszanej – bagaż cenny czy tylko kłopotliwy?

    3. Moi sąsiedzi, przedstawiciele różnych narodowości.

    4. Wspólne dzieje Litwy i Polski w pamięci Litwinów i Polaków.

    5. Przyszłość stosunków polsko-litewskich zależy też od Ciebie.

    Pytania szczegółowe towarzyszące każdemu tematowi mają ułatwić ustalenie koncepcji pracy; mogą też być pomocne w rozmowach uczniów ze świadkami przeszłości. Prosimy jednak, aby uczestnicy konkursu starali się wykazać własną inwencją i nie ograniczali się w swych tekstach do odpowiedzi na nasze pytania. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

    1. Obraz Polaków w świadomości Litwinów; obraz Litwinów w świadomości Polaków.

    Jakie jest, twoim zdaniem, wzajemne postrzeganie Litwinów i Polaków w kolejnych pokoleniach? Czy możesz wymienić cechy, które składają się na ten obraz? Jak ten obraz się zmienia? Jakie wspomnienia najstarszych członków Twojej rodziny najmocniej wpływają na ich stosunek do Polaków/Litwinów? Co ukształtowało opinię Twoich rodziców na ten sam temat? Czy dawne stereotypy zachowały aktualność w Twoim pokoleniu? Czy obraz Polaków/Litwinów dominujący w Twojej rodzinie jest taki sam jak ten, który dostrzegasz wśród rówieśników, w szkole, w mediach? Czy Twoi rodzice utrzymują kontakty towarzyskie z Polakami/Litwinami ? Opowiedz o swoich znajomych Polakach, miejscowych i z Polski (o swych znajomych Litwinach). Czy masz znajomych Polaków/Litwinów? Przedstaw swoje wrażenia z wycieczki do Polski lub podróży po Litwie.

    2. Pochodzenie z rodziny mieszanej – bagaż cenny czy tylko kłopotliwy?

    Jak głęboko sięga pamięć Twojej rodziny? Przedstawiciele jakich narodowości wchodzą w skład Twojej rodziny? Jakim/-i/ językiem/-ami/ posługują się obecnie Twoi bliżsi i dalsi krewni? Jakimi językami sam/sama się posługujesz? Czy znajomość wielu języków jest czymś wzbogacającym, bo ułatwia otwarcie na innych i sprzyja kontaktom, czy raczej jest czymś obciążającym, bo utrudnia odnalezienie własnej tożsamości narodowej? Czy przeszłość rodziny wiąże się z jedną miejscowością, czy też ze zmianą miejsca zamieszkania? Czy wspominając przodków wskazuje się na ich powiązania z ważnymi wydarzeniami w dziejach kraju, miasta, okolicy? Jakie tradycje są pielęgnowane w Twojej rodzinie? Czy zachowały się w domu pamiątki – dokumenty, fotografie, przedmioty – po nieżyjących członkach rodziny wywodzących się z różnych narodowości?

    3. Moi sąsiedzi, przedstawiciele różnych narodowości.

    Czy w Twoim sąsiedztwie mieszkają ludzie innej narodowości? Jak dawno się znacie? Jakie są Twoje relacje z nimi? Czy Twoja rodzina utrzymuje z nimi kontakty w codziennym życiu? Czy obchodzicie razem jakieś święta bądź uroczystości? Czy znasz tradycje twoich sąsiadów, czy raczej wolisz, żeby to oni poznawali Twoje tradycje i zwyczaje? W jakich kwestiach macie zwykle odmienne zdanie? Czy kontakty z sąsiadami nauczyły cię czegoś? Co można zrobić, aby lepiej poznać ludzi innej narodowości? Jeśli obok Twojej szkoły znajduje się szkoła, w której uczą się rówieśnicy innych narodowości, to czy szkoły te organizują wspólne imprezy, przedsięwzięcia? Czy brałeś/brałaś udział w jakimś wspólnym projekcie organizowanym przez szkoły polskie, litewskie lub inne albo we wspólnym projekcie finansowanym z funduszy Unii Europejskiej?

    4. Wspólne dzieje Litwy i Polski w pamięci Litwinów i Polaków.

    Czy młode pokolenie Polaków i Litwinów ma świadomość najdawniejszych – sięgających średniowiecza – związków Polski i Litwy? Czy koncepcja Rzeczypospolitej Obojga Narodów jest anachroniczna, czy też można do niej obecnie nawiązywać? Jak wpłynął na stosunki wzajemne fakt rozbiorów Rzeczypospolitej i okres zaborów, gdy nowoczesne narody Litwinów i Polaków tworzyły się w sytuacji uzależnienia od Rosji carskiej? Dlaczego utworzenie niepodległych państw po I wojnie światowej spowodowało napięcie między Litwinami a Polakami? Jakie wydarzenia historyczne – według Twoich bliskich – najmocniej odcisnęły się na stosunku wzajemnym Litwinów i Polaków? W jakim stopniu Wilno jest ośrodkiem tradycji litewskich, w jakim – tradycji polskich, a w jakim – białoruskich? Czy doświadczenia egzystencji Litwy w bloku państw socjalistycznych wpłynęły jakkolwiek na wzajemne kontakty? Czy współistnienie Polski i Litwy w ramach Unii Europejskiej przybliżyło oba narody?

    5. Przyszłość stosunków polsko-litewskich zależy też od Ciebie. 

    Jakimi przymiotnikami określiłbyś/określiłabyś cechy narodowe Litwinów, a jakimi cechy Polaków? Skąd znasz stereotypy osób innej narodowości – z rozmów w rodzinie i w najbliższym środowisku czy z innych źródeł? Czy są one – Twoim zdaniem – prawdziwe, czy raczej wprowadzają w błąd, dezorientują? Czy ich wpływ maleje czy wzrasta? Czy stereotypami tego rodzaju posługują się Twoi rówieśnicy? Czy wiesz, jakie wydarzenia z przeszłości i jakie postaci historyczne najczęściej oceniane są rozbieżnie przez Litwinów i Polaków? Co, Twoim zdaniem, dominuje w stosunkach Litwinów i Polaków – dążenie do konfrontacji czy pragnienie współpracy? A jakie nastawienie dominuje w Twojej rodzinie? Czy sądzisz, że można wypracować pogląd wspólny na sporne wydarzenia historyczne, uwzględniając oba punkty widzenia? Czy uczestniczyłeś/łaś w obozie integracyjnym z rówieśnikami innych narodowości? W jaki sposób staraliście się rozwiązywać ewentualne problemy? Jakie inicjatywy podejmowane w ramach UE mogą złagodzić lub wyeliminować wzajemne uprzedzenia?